Merhaba çok değerli Hakkı Şenkeser "Benim Dikey Dünyam okurları. Tekstil Kariyer ve İş Bloğumda tekstil sektörüne yönelik yazılarıma devam ediyorum. Tekstil sektöründe, özellikle sektörün tekstil materyalinin renklendirilmesi / boyanması kısmında uzun yıllar boyunca çalışmış birisi olarak sektöre yönelik paylaşımlarıma devam ediyorum. Yazının son kısmında ise konuda geçen bazı terimlerin sözlük karşılığını da okurlar ve konuya ilgi duyanlar için daha açıklayıcı bilgi verebilmek açısından paylaşacağım.
Jet Kumaş Boyama Makinesi
Jet kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak çalışan, yüksek sıcaklık ve basınç altında tüp veya halat şeklinde örme ve dokuma kumaş boyayabilen makinelerdir.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan makinelerdir. Bu makineler pamuk, viskon, sentetik ve bunların karışımı (pamuk/polyester, pamuk/polyamid, viskon/polyester gibi) kumaşların boyanmasında ve ön işlemlerinde kullanılır. 1400 ºC’ye kadar sıcaklık elde edilebilir. Flotte oranı 1,5–1:20 arasındadır. Hem materyalin hem de flottenin aynı anda sirküle olduğu makine tipidir.
Asıl kumaş hareketini düzelerden basınçla püskürtülen flotte yapar ve sevk silindiri (haspel) de bunu destekler. Günümüzde kumaş hareketinin hava basıncı ilavesiyle desteklenmesi yöntemiyle çalışan makineler az da olsa kullanılmaktadır.
Düze ve taşıma borusu materyalin taşınmasının yanında, kumaşı flotteyle temas ettirerek boya kırıkları ve abrajı önler. Çift düze ile çalışan jet boyama makineleri de vardır. Çalışma şekli şöyledir: Boyama halat veya tüp hâlinde yapılır. Makinede hem flotte hem de halat hâlindeki kumaş büyük bir hızla sirküle edilir.
Kumaşın tümünün makine içerisinde her iki dakikada, bir tam devir yapması gerekir. Basınç altındakikumaş düzeye (daralan kısma) geldiğinde hızlanır ve kumaşı da beraberinde sürükler (Buradakullanılan düzenin görevi hem flottenin sirkülâsyonu hem de kumaşın taşınmasını sağlamaktır.). Böylece flottenin kumaşa nüfuzu da artar. Sonuçta düzgün bir boyama elde edilir. Kumaş hızı 400-700 m/dakika civarındadır. Kumaş kendiliğinden hareket ettiğinden kırışıklık meydana gelme ihtimali azdır.
Jet boyama makineleri 1 – 6 bölmeden oluşabilir. Her bir bölmenin kumaş kapasitesi materyal cinsine göre ve makineye göre değişmekte ise de polyester için 90/120 kg, pamuk için 100/150 kg’dır.
Böylece kumaş boyama kapasitesi 900 kg’a kadar çıkabilmektedir. Günümüzde bu kapasite 1800 kg seviyesine artırılmaktadır.
Jet boyama makinesi ile tam dolu veya yarı dolu flotte ile çalışmak mümkündür. Ancak yarı dolu flotte ile çalışırken maliyet çok yükselir. Tam dolu jet boyama makinelerinde flotte oranını yüksek, hızı düşüktür. Makine tam dolu kullanıldığında içinde hava kalmadığı için köpürme meydana gelmez. Dolayısıyla ayrıca köpük önleyici kullanmaya gerek kalmaz.
Yarı dolu jet boyama makinelerinde yüksek flitte püskürtme hızı ve düşük flitte oranı ile çalışılır. Flitte hızının yüksek olması nedeniyle köpürme olması, bu tip jetlerin dezavantajıdır. Çünkü optik okuyucu kısım köpükten dolayı kapanabileli için kumaşın hastele sarılması durumunda makinenin uyarı sistemi devreye girmeyebilir. Ayrıca fazla köpük oluşumundan dolayı boya lekeleri oluşabilir.
Makine teknolojisinin gelişmesi ile jet boyama makinelerinde de gelişmeler olmuştur. Flitte oranları düşürülerek su tasarrufu sağlayan, boyanacak kumaş özelliklerine göre düze çapları ayarlanılabilen flitte püskürtme basıncı otomatik ayarlanabilen jet boyama makineleri gelişen teknolojiyle beraber günümüzde kullanılmaktadır.
Konu İle İlgili Teknik Terimler
Tekstil: Tekstil, kelime kökeni Fransızca “textile” “dokuma, kumaş” sözcüğünden alıntıdır. Fransızca olan bu sözcük de Latince “texere” “dokumak, örmek” fiilinden türetilmiştir. Tekstil kavramı denilince; tekstil ürünleri, tekstil lifleri ve yarı mamullerini ve bunları kullanarak elde edilen malların tümünü içermektedir. Tekstil bilindiği gibi insanoğlunun yaratılışından beri en önemli gereksinimlerden biri olmuş ve insanın kendisini hava şartlarına karşı koruma ihtiyacından doğmuştur. Zamanla sosyal farklılaşmadan pek çok sektörde kullanılmak üzere yer etmiş olmasına kadar birçok nedenle üretilmekte ve kullanılmaktadır. Kısaca tekstil her türlü elyaftan; çeşitli yöntemleri (örme, dokuma, dokusuz yüzey elde etme metotları) kullanarak kullanılabilir bir yüzey elde etme işlemidir.
Boyama: Bir tekstil malzemesinin kalıcı olarak renklendirilmesine boyama denir.
Boyarmadde: Tekstil malzemesini renklendiren maddelere ise boyarmadde denir.
Çektirme: Tekstilde işlem çözeltisi içinde bulunan kimyasal maddelerin çözeltiden çekilerek kumaşa, tekstil ürünü üzerine alınması işlemidir.
Diskontinü: Kesikli boyama. Jet, över flow, levent, tambur boyama makinalarında genellikle uzun boyama sürelerinde ve yüksek flotte oranlarında partiler halinde yapılan boyama yöntemidir.
Flotte: Banyo miktarı. Reçetede verilen bazı kimyasal maddelerin miktarlarının hesaplanabilmesi için kullanılacak banyo miktarının bilinmesi şarttır.
Flotte Oranı: Flotte oranı çektirme yöntemine özgü bir kavramdır. işlem gören 1 kg kumaşın litre veya kg flotteye oranıdır.
Sirküle: Karışım.
Haspel: Kumaşı Döndüren Çıkrık (Haspel) ve Taşıyıcı Silindir. Kumaşın makine içinde hareketini sağlayan, sentetk ve sentetik karışımlı kumaşların boyanması için oval şekilde olan kısma çıkrık adı verilir. Kumaşı 50-80 metre/dakika hızla döndürebilir. Taşıyıcı silindir kumaşı çıkrığa ileten ve yön veren kısımdır.
Düze: Düze (jet) hem flottenin sürekli sirkülasyonunu, hem de kumaşın taşınmasını sağlamakla görevlidir.
Kırık: Kumaşın buruşması.
Abraj: Düzgünsüz boyama.
Bir sonraki yazımızda sizler ile Jet Kumaş Boyama makinesinin kısımlarını paylaşacağım.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere hoşça kalın.
Teşekkürler, çok faydalı bilgiler var...
YanıtlaSil